1. Giriş

Makalemizde, 1 Ocak 2018 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe giren 7061 sayılı Kanun sonrasında, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Kanununda yer alan bazı araçların malul ve engelliler tarafından ilk iktisabında ÖTV istisnası uygulaması hakkında bilgi verilecektir.

2. Engellilik Derecesi  veya Üzerinde Olanların Taşıt Alımlarında İstisna Uygulaması

2.1. Taşıtta Tadilat Aranmayan İstisna Uygulaması

ÖTV Kanununun 7/2-a maddesi uyarınca, Kanuna ekli (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin,

• 03 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dâhil bedeli 200.000 TL’nin altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın vagon, vb. taşıtların,
• 04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtların,
• 11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin

engellilik derecesi  veya daha fazla olan malul veya engelliler tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den müstesnadır.

Görüleceği üzere, istisna uygulaması 87.03 tarife pozisyonunda yer alan taşıtlar için motor silindir hacmine bağlı uygulanmakta iken (1.600 cm³'ü aşan taşıtlar yararlanamamaktaydı), istisna uygulamasına söz konusu araçlara bir üst sınır getirilerek 200.000 TL’nin üzerinde satış fiyatı bulunan hususi araçlar istisna kapsamından çıkarılmıştır. Dolayısıyla, motor silidir hacmi ne olursa olsun lüks sınıfına giren araçlar istisnadan yararlanamyacaktır. 

Bu istisnadan yararlanmak için, taşıtın özel tertibatlı olması ve malul veya engellinin taşıtı bizzat kullanması şartı aranmamaktadır.

Yetkili sağlık kurumlarından alınmış, engellilik derecesinin  veya daha fazla olduğuna dair engelli sağlık kurulu raporunun aslı veya noter onaylı örneğinin ÖTV mükellefine ibraz edilmesi suretiyle, taşıtın ilk iktisabında ÖTV uygulanmamaktadır.

2.2. Taşıtta Tadilat Aranan İstisna Uygulaması

ÖTV Kanununun 7/2-b maddesiyle, Kanuna ekli (II) sayılı listede 87.03 tarife pozisyonu kapsamında vergilendirilen;

• Yük taşımasında kullanılıp azami ağırlığı 3,5 tonu aşmayan ve yolcu taşıma kapasitesi istiap haddinin P'sinin altında olan taşıtların,
• Sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtların

engellilik durumlarına bağlı olarak özel tertibat yapılması şartıyla ÖTV istisnası tanınmıştır.

Engellilerin ,

• Bu taşıtları bizzat kullanamayacak ve
• Sürekli olarak tekerlekli sandalye veya sedye kullanmalarını gerektirecek nitelikte olduğunu,

yetkili sağlık kurumundan alınmış engelli sağlık kurulu raporuyla tevsik eden ve engellilik derecesi  veya daha fazla olan malul veya engelliler tarafından, beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir.

Taşıtta, ilk iktisaptan önce tekerlekli sandalye veya sedye ile binilmesine ve seyahat edilmesine uygun tertibat yaptırılması zorunludur.

(II) sayılı listenin 87.03 tarife pozisyonu sırası kapsamında vergilendirilen; motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşan taşıtlar, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen taşıtlar, sürücü dâhil 8 kişiye kadar oturma yeri olan binek otomobilleri, yarış arabaları ve arazi taşıtlarının ilk iktisabında bu istisnadan yararlanılamamaktadır.

Dolayısıyla bu istisna kapsamında, 87.03 tarife pozisyonunda sınıflandırılan panelvan, kombi gibi hem yük hem yolcu taşımacılığında kullanılabilen çok amaçlı taşıtlar ile sürücü dâhil 9 kişilik oturma yeri olan taşıtların ilk iktisabı yapılabilir.

3. Engellilik Derecesi ’ın Altında Olanların Taşıt Alımlarında İstisna Uygulaması

ÖTV Kanununun 7/2-c maddesi uyarınca, (II) sayılı listedeki kayıt ve tescile tabi mallardan, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin,

• 03 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, hesaplanması gereken özel tüketim vergisi ve diğer her türlü vergiler dâhil bedeli 200.000 TL’nin altında olan binek otomobil, panelvan, pick-up, arazi taşıtı, ATV, jeep, steyşın vagon, vb. taşıtların,
• 04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip van, panelvan, kamyonet, pick-up, vb. taşıtların,
• 11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin

bizzat kullanmak amacıyla engelliliğine uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul veya engelliler tarafından ilk iktisabı ÖTV’den müstesnadır.

İstisnadan yararlanmak için taşıtın,

• Özel tertibatlı olması ve
• Malul veya engelli tarafından bizzat kullanılabilecek durumda olması

şarttır.

Bu uygulamada, taşıtı hareket ettirici aksam olarak debriyaj, fren ve gaz pedalları ile vites kolu kabul edilir. İlk iktisaptan önce hareket ettirici aksamda sabitlenmiş bir şekilde özel tertibat yapılması gerekmekte olup, yapılan özel tertibatın kişinin engelliliğiyle uyumlu olması da zorunludur.

3.1. Neler Özel Tertibat Olarak Kabul Edilir? Neler Edilmez?

Sol el ve/veya kolda engelliliği bulunanların, taşıtta hareket ettirici aksam sayılan manuel vites kolunu engelliliğe uygun olarak direksiyona monte ettirmesi ve benzeri şekilde tadilat yaptırması veya taşıtın fabrika çıkışında vitesin direksiyonun sağ tarafına sabitlenmiş olması gibi haller hareket ettirici aksamda özel tertibat olarak kabul edilmektedir.  

Direksiyona topuz takılması, engelin bulunduğu taraftaki silecek kolu, sinyal, cam silecek kumandası, dörtlü flaşör, ön-arka cam su fıskiyesi, korna ve kontak gibi düzeneklerin diğer tarafa alınması veya direksiyon simidine monte edilmesi ve benzeri tadilatlar taşıtı hareket ettirici aksamda özel tertibat kapsamında değerlendirilmemektedir.

Dolayısıyla, sakatlık derecesi Ϲ0'ın altında olanların gaz, fren, debriyaj pedalları ile vites kolunda sakatlığına uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırmaksızın kullanabilecek olduğu araçlar ile aracı hareket ettirici özel tertibat sayılmayan (direksiyona topuz takılması, engelin bulunduğu taraftaki silecek kolu, sinyal, cam silecek kumandası, dörtlü flaşör, ön-arka cam su fıskiyesi, korna ve kontak gibi düzeneklerin diğer tarafa alınması veya direksiyon simidine monte edilmesi vb.) tadilat yapılmak suretiyle kullanılabilecek olan araçların ilk iktisabında söz konusu istisnadan yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.

Taşıtın otomatik vitesli olması, engelliliğe uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırılması şartının aranmasına engel değildir. Dolayısıyla otomatik vitesli taşıtların hareket ettirici aksamında da kişinin engelliliğine uygun olarak sabitlenmiş özel tertibat yaptırılması gerekmektedir. Örneğin, sağ ayağı ampute olan bir engellinin, fren ve gaz pedalında özel tertibat yaptırmadan otomatik vitesli taşıtı kullanması mümkün olmadığından, ancak anılan tertibatın yaptırılması halinde otomatik vitesli bir taşıt bakımından istisnadan faydalanılabilmektedir.

3.2. Otomatik Vitesli Araçlarda İstisna Uygulaması

Manuel vitesli bir taşıtı vites kolunda ve/veya debriyaj pedalında sabitlenmiş özel tertibat yaptırmadan kullanamayacak durumda olan engelliler bakımından, otomatik vitesli taşıtlar, özel tertibatlı taşıt olarak kabul edilmektedir.

Otomatik vitesli araçlar, başka bir tadilat olmaksızın özel tertibatlı araç olarak değerlendirilmemektedir. Buna göre otomatik vitesli araçların gaz veya fren pedalı ya da vites kolunda sakatlığa uygun olarak yaptırılan tadilatlar, hareket ettirici özel tertibat sayılacak ve sağ ayağındaki veya sağ bacağındaki sakatlık nedeniyle bu şekilde otomatik vitesli araç kullanabilecek olanlar, bu araçları ilk iktisabında istisnadan yararlanabilecektir.

Anılan yasa hükmünün engellilerin sakatlıklarına göre ayrım yapılmasını öngören bir amaç gütmesi söz konusu olmayacağından, sol alt ekstremitede (ayak veya bacakta) sakatlığı olanlar için otomatik vitesin hareket ettirici özel tertibat olarak sayılması gerekmektedir.

Buna göre, sağlık raporuna göre sadece sol alt ekstremitede sakatlığı bulunan malul ve engellilerin, başkaca özel tertibat yapılmasına gerek olmaksızın otomatik vitesli araçları ilk iktisabında bu istisnadan yararlanmaları mümkün bulunmaktadır.

3.3. Sağlık Kurulu Raporundaki Teşhislere Göre ÖTV’siz Otomatik Vitesli Araç Alınması

Gelir İdaresi Başkanlığınca verilen özelgelere göre, aşağıda yer alan sağlık kurulu raporundaki teşhislerde ÖTV ödenmeden otomatik vitesli taşıt alınabilmektedir.

• Sakatlığı sadece sol alt ekstremitede (ayak veya bacakta) olanlar
• Sekelialt Ekstremite Bilateral Spastik 
• Sol opere optimal femur ve tibia kırığı, Sol diz extansiyonda ankiloz, Fleksiyon yapamıyor, Sol ayak bileği DF 15' sağ diz flex 40' ankiloz, Sağ ayak bileği 3/5 - y
• Solda düşük ayak teşhisi
• Sol alt ekstremitedeki sakatlık
• Sol alt ekstremitede peroneal sinir arazi ve toplam özür oranının ϴ1 tespit edildiği (düzeltme raporunda sol alt ekstremitede peroneal sinir arazi ve ϱ1)
• Sol ayak bileğinize artrodezi
• Sol kalça doğumsal kalça çıkığı 2 kez protez operasyonu. Sol kalça fleksiyon 80 derece, abduksiyon 30 derece kısıtlı-ağrısız

Aşağıdaki teşhislerde ise otomatik vitesli araçların ÖTV’siz olarak alınması için yeterli görülmemiştir.

• Sol ayak 2. ve 3. parmak metekarpal seviyeden amputasyon, - kas iskelet sistemi engellilik oranı ϶
• Artrodez durumu (sol ayak bileği atrodez ¿, diabetes mellitus ( ), eklemin ankilozu-ayak bileği ve ayak (sol ayak bileği ateşli silah yaralanması op.skarı. 
• Sol Ayak 1.2 MTF'den Ampute. Sol Ayak Bileği Antaljik Yürüme ?- /em>